Ogólne zasady budowy studni kopanych
Głębokość studni kopanych dochodzi zazwyczaj do 20 m.
Pobór wody przez studnie kopane może być:
− boczny – przez otwory ścienne,
− denny,
− boczny i denny.
Rys 1. Schematy ujęć wody za pomocą studni kopanych z dopływem wody
a-przez ściany boczne (studnia dogłębiona), b- przez ściany boczne i dno, c-przez dno; 1-płaszcz studni, 2-dno studni, 3-otwory w ścianie bocznej studni, 4-zasypka dna, 5-uszczelnienie tłustą gliną lub iłem, 6-przykrycie szczelne, 7-obrukowanie
Napływ wody do studni przez dno jest możliwy przez:
– założenie perforowanej płyty,
– pozostawienie dna otwartego.
Na dnie studni powinien być wykonany filtr odwrotny składający się z 1 ÷ 3 warstw materiału gruboziarnistego ułożonego w taki sposób, że ziarna o większych średnicach znajdują się na górze.
Studnie wykonuje się z kręgów betonowych lub żelbetowych o średnicach od 0,8 m do 1,8 m i wysokości 0,6 m. Elementy składowe studni:
− wieniec (nóż),
− mur płaszczowy – obudowa szybowa z kręgów, które stanowią umocnienie boczne wykopu, a jednocześnie zabezpieczają ujmowaną wodę przed przedostawaniem się do niej zanieczyszczeń z gruntu.
− obudowa górna.
Studnię powinien budować trzyosobowy zespół kopaczy pod kierunkiem wykwalifikowanego studniarza.
Budowa studni obejmuje:
− prace przygotowawcze – czynności polegające na wyrównaniu terenu i zapewnieniu dróg dojazdowych,
− zgromadzenie i przygotowanie narzędzi, urządzeń transportu pionowego, urządzeń do odwadniania szybu studziennego,
− wykonanie szybu studziennego do warstwy wodonośnej.
Podczas budowy studni kopanej powinny być stosowane następujące narzędzia i urządzenia:
− czerpaki ręczne do podwodnego wybierania ziemi z szybu studziennego,
− świdry do wydobywania z szybu studziennego drobnego nawodnionego piasku pylastego,
− wyciąg kołowrotkowy,
− pompa ręczna ssąco-tłocząca lub pompa elektryczna do obniżania poziomu wody gruntowej w studni.
Wykonanie pionowego szybu studziennego obejmuje takie czynności jak:
1. wykonanie szerokiego wykopu pomocniczego o wymiarach: średnica 1,5 m i głębokość
1,5 ÷ 2,0 m,
2. ustawienie pierwszego kręgu na wieńcu nożowym– konieczne jest jego ustawienie pionowe,
3. wybieranie równomierne gruntu z wnętrza kręgu – powoduje opuszczanie kręgu w dół,
4. oczyszczenie powierzchni styków kręgów,
5. uszczelnienie spoiny zaprawą cementową,
6. ustawienie kolejnego kręgu na poprzednim,
7. wybieranie w wnętrza kręgu gruntu.
czynności z poz. 4, 5, 6 powtarzają się aż do osiągnięcia żądanej głębokości studni.
Rys.2 Etapy wykonywania studni kopanej z ujmowaniem wody przez dno
a-ustawienie I segmentu (kręgu) na dnie wykopu, b- położenie dwóch segmentów w czasie ich opuszczania,
c- studnia opuszczona do zaplanowanej głębokości i przygotowana do eksploatacji; 1-wieniec (nóż), 2-mur
płaszczowy, 3-zasypka żwirowa dna, 4-pokrywa studni, 5-uszczelnienie tłustą gliną, 6-obrukowanie.
Ważne jest więc, aby połączenia między kręgami wykonane były dokładnie, zapewniając szczelność całej cembrowinie. Urobek ze studni wydobywany jest wiadrami zawieszonymi na linie na krążku trójnogu
i składowany w odległości minimum 1,5 od szybu studziennego. Górna część studni powinna być obłożona tłustą gliną bez kamieni i części obcych. Szerokość warstwy ochronnej przy powierzchni terenu powinna wynosić 0,15 ÷ 1,0 m, głębokość nie powinna być mniejsza od 1,5 m. Warstwę gliny wyprowadza się do powierzchni
terenu. Na ubitej glinie powinna być usypana warstwa piasku o grubości 0,2 ÷ 0,3 m, a na niej
wykonana wylewka betonowa lub ułożony bruk ze spadkiem 5 ÷ 10 % w kierunku od studni.
Obudowa studni powinna być wykonana jako jedna z trzech alternatywnych rozwiązań:
− wyprowadzona ponad powierzchnię terenu na wysokość 0,25 – 0,30 m i przykryta pokrywą
większą o 0,2 m od średnicy kręgu studziennego,
− wyprowadzona ponad powierzchnię terenu o 0,2 m jeśli do ujmowania wody zastosowany
jest zestaw pompowo – hydroforowy i przykryta szczelną pokrywą,
− wyprowadzona ponad powierzchnię terenu na wysokość co najmniej 0,9 m
i zabezpieczona daszkiem okapowym.
Rys.3 Schemat studni kopanej z kręgów betonowych
1-warstwa żwiru lub piasku gruboziarnistego, 2-kręgi betonowe, 3-płyta żelbetowa z włazem, 4-stopnie
żeliwne, 5-ubita glina
W czasie budowy studni powinny być przestrzegane następujące zasady:
− codziennie przed rozpoczęciem pracy powinien być sprawdzony stan sprzętu i urządzeń pomocniczych,
− w promieniu 2 – 3 m od szybu studziennego nie powinny być umieszczone żadne przedmioty, które mogłyby wpaść do otworu,
− robotnicy pracujący w szybie powinni być wyposażeni w kaski ochronne, szelki i liny asekuracyjne,
− w czasie pracy kopacza w szybie, pracownik będący na powierzchni powinien nie opuszczać stanowiska pracy pełniąc funkcje kontrolne.
Ze względu na technologię wykonania studni najczęściej ujmuje ona wodę z pierwszego, najpłytszego poziomu wodonośnego. Zwykle występuje on bezpośrednio pod warstwą gleby i nie jest przykryty warstwami nieprzepuszczalnymi. Do wody mogą przenikać różne zanieczyszczenia, a woda zanieczyszczona nie nadaje się do picia, jej uzdatnianie jest dość
skomplikowane i dla pojedynczego domu nieopłacalne.
Schematy studni kopanych
Woda ze studni kopanej ujmowana jest najczęściej pompą ssącą współpracującą
z hydroforem, albo poprzez pompę zainstalowaną na pokrywie studni.
Rys. 4 Studnia kopana z pompą ręczną, z dolnym zasilaniem
Rys. 5 Studnia kopana z pompą pływającą, z zasilaniem bocznym i dnem dogłębionym (dno studni spoczywa w spągu warstwy wodonośnej)
Rys. 6 Studnia kopana z boczno-dennym dopływem wody z przyłączem do pompy elektrycznej lub ręcznej umieszczonej poza studnią